Ποτέ δεν παρατηρούμε για πολύ. Όταν παρατηρούμε με μεγάλη υπομονή, όταν παρατηρούμε χωρίς καμιά αίσθηση του παρατηρητή, όταν παρατηρούμε τα πουλιά, τις σταγονίτσες πάνω στα φύλλα που τρεμουλιάζουν, τις μέλισσες, τα λουλούδια και τις μακριές ουρές από μυρμήγκια, τότε ο χρόνος σταματάει, ο χρόνος τελειώνει. Δε βρίσκουμε καιρό να παρατηρήσουμε ή να έχουμε την υπομονή να παρατηρήσουμε. Μαθαίνει κανείς πάρα πολλά με την παρατήρηση – την παρατήρηση των ανθρώπων, του τρόπου που περπατάνε, που μιλάνε, που χειρονομούν. Μπορείς να δεις πράγματα μέσα από τη ματαιοδοξία τους, από το πώς παραμελούν το ίδιο τους το σώμα. Είναι αδιάφοροι, αναίσθητοι.
Ψηλά στον αέρα πετούσε ένας αετός κάνοντας κύκλους χωρίς να χτυπάει τα φτερά του κι ένα ρεύμα αέρα τον μετέφερε μακριά πάνω από τους λόφους και χάθηκε. Παρατήρηση και μάθηση: η μάθηση έχει χρόνο, αλλά η παρατήρηση δεν έχει χρόνο.Ή όταν ακούς, άκου χωρίς καμιά ερμηνεία, χωρίς καμιά αντίδραση, άκου χωρίς προκατάληψη. Άκου εκείνο τον κεραυνό στον ουρανό, τον κεραυνό που κατρακυλάει ανάμεσα στους λόφους. Δεν ακούμε ποτέ ολοκληρωτικά, υπάρχουν πάντα διακοπές. Το να παρατηρείς και να ακούς προσεκτικά είναι μεγάλη τέχνη – το να παρατηρείς και να ακούς χωρίς καμιά αντίδραση, χωρίς να έχεις καμιά αίσθηση του εαυτού σου να βλέπει και να ακούει. Παρατηρώντας κι ακούγοντας μαθαίνουμε απείρως περισσότερα απ’ όσα με οποιοδήποτε βιβλίο. Τα βιβλία είναι αναγκαία, αλλά το να παρατηρείς και ν’ ακούς οξύνει τις αισθήσεις σου. Γιατί, σε τελευταία ανάλυση, ο εγκέφαλος είναι το κέντρο όλων των αντιδράσεων, των σκέψεων και των αναμνήσεων. Αλλά αν οι αισθήσεις σου δεν είναι εξαιρετικά ξύπνιες, δεν μπορείς να παρατηρήσεις και να ακούσεις πραγματικά και να μάθεις όχι μόνο για το πώς θα δράσεις, αλλά και για την ίδια τη μάθηση, που είναι το έδαφος ακριβώς όπου μπορεί να ανθίσει ο σπόρος της καλοσύνης.
Όταν παρατηρείς και ακούς έτσι απλά και καθαρά, τότε υπάρχει επίγνωση• επίγνωση του χρώματος εκείνων των λουλουδιών, του κόκκινου, του κίτρινου, του άσπρου, των ανοι¬ξιάτικων φύλλων, των μίσχων που είναι τόσο τρυφεροί, τόσο λεπτεπίλεπτοι• υπάρχει επίγνωση των ουρανών, της γης κι εκείνων των ανθρώπων που περνάνε φλυαρώντας σε όλο του μήκος του μεγάλου δρόμου, χωρίς ποτέ να κοιτάξουν τα δέντρα, τα λουλούδια, τον ουρανό και τους υπέροχους λόφους. Δεν έχουν επίγνωση ούτε καν του τι συμβαίνει δίπλα τους. Μιλάνε ατέλειωτα για το περιβάλλον, για το πώς πρέπει να προστατεύσουμε τη φύση και λοιπά, αλλά μοιάζει να μην ξέρουν την ομορφιά και τη σιωπή των λόφων και την αξιοπρέπεια ενός υπέροχου γέρικου δέντρου. Δεν έχουν επίγνωση ούτε καν των ίδιων τους των σκέψεων, της ίδιας τους της συμπεριφοράς, ούτε έχουν επίγνωση του τρόπου που περπατάνε, των ρούχων που φοράνε. Αυτό δε σημαίνει να γίνουν εγωκεντρικοί με το να παρατηρούνε, με το να έχουν επίγνωση, αλλά να έχουν απλώς επίγνωση.
Όταν έχεις επίγνωση βλέπεις τις επιλογές τού να κάνεις ή να μην κάνεις κάτι, του «μ’ αρέσει», «δε μ’ αρέσει», τις προκαταλήψεις σου, τους φόβους σου, τις ανησυχίες σου, τις χαρές που θυμάσαι, τις απολαύσεις που έχεις κυνηγήσει• σε όλα αυτά υπάρχουν επιλογές και νομίζουμε ότι η επιλογή είναι εκείνη που μας κάνει ελεύθερους. Μας αρέσει η ελευθερία να διαλέγουμε- νομίζουμε ότι η ελευθερία είναι αναγκαία για να διαλέξουμε -ή, καλύτερα, ότι η επιλογή μάς δίνει μια αίσθηση ελευθερίας-, αλλά δεν υπάρχει επιλογή όταν βλέπεις τα πράγματα πολύ πολύ καθαρά. Κι αυτό μας οδηγεί σε μια επίγνωση χωρίς επιλογή, στο να έχεις επίγνωση χωρίς κανένα «μ’ αρέσει», «δε μ’ αρέσει». Όταν υπάρχει αυτή η πραγματική, απλή, έντιμη, χωρίς επιλογές επίγνωση, οδηγεί σε έναν άλλο παράγοντα που είναι η προσοχή. Η ίδια λέξη σημαίνει να ανοίγεσαι, να συλλαμβάνεις, να εμμένεις, αλλά όλα αυτά είναι και πάλι δραστηριότητες του μυαλού, γίνονται μέσα στο μυαλό. Το κοίταγμα, η επίγνωση, η προσοχή, βρίσκονται μέσα στην περιοχή του μυαλού και το μυαλό είναι περιορισμένο, διαμορφωμένο από τους τρόπους όλων των περασμένων γενεών, από τις εντυπώσεις, τις παραδόσεις, τις απερισκεψίες και τις καλοσύνες του ανθρώπου. Έτσι, κάθε δράση που πηγάζει από αυτή την προσοχή είναι και πάλι περιορισμένη και κάτι που είναι περιορισμένο φέρνει αναπόφευκτα αταξία. Όταν κανείς σκέφτεται τον εαυτό του από το πρωί ως το βράδυ -τις ανησυχίες του, τις επιθυμίες του, τις ανάγκες του και την εκπλήρωσή τους- αυτή η εγωκεντρικότητα, όντας πολύ πολύ περιορισμένη, είναι η αιτία προστριβών όταν συναντιέται με την εγωκεντρικότητα ενός άλλου, που επίσης είναι περιορισμένη• τότε υπάρχει αναπόφευκτα προστριβή, ένταση και κάθε είδους ταραχή, όλη η ατέρμονη βιαιότητα των ανθρώπινων πλασμάτων.
Όταν κανείς έχει στραμμένη την προσοχή του σε όλα τούτα, όταν έχει επίγνωση χωρίς επιλογές, τότε απ’ αυτό έρχεται ένα εσωτερικό κοίταγμα σε βάθος.Αυτό το εσωτερικό κοίταγμα σε βάθος δεν είναι μία πράξη ανάμνησης, συνέχεια της μνήμης. Το εσωτερικό κοίταγμα σε βάθος είναι σαν στιγμιαίο φως. Βλέπεις με απόλυτη καθαρότητα όλες τις επιπλοκές, τις συνέπειες, τις περιπλοκές. Τότε αυτό ακριβώς το εσωτερικό κοίταγμα σε βάθος είναι ολοκληρωμένη δράση. Σ’ αυτή τη δράση δεν υπάρχουν τύψεις, μετάνοια, καμιά αίσθηση λυγίσματος κάτω από το βάρος της, ούτε εκ των υστέρων διαφοροποιήσεις. Αυτό είναι γνήσιο, καθαρό εσωτερικό κοίταγμα σε βάθος – αντίληψη χωρίς ίχνος αμφιβολίας.
Οι περισσότεροι από μας αρχίζουμε τη ζωή μας όντας βέβαιοι για τα πάντα και καθώς μεγαλώνουμε αυτή η βεβαιότητα αλλάζει σε αβεβαιότητα και πεθαίνουμε στην αβεβαιότητα. Αλλά αν κανείς αρχίσει με αβεβαιότητα, αμφιβάλλοντας, αμφισβητώντας, ρωτώντας, αξιώνοντας να καταλάβει, έχοντας αληθινές αμφιβολίες για την ανθρώπινη συμπεριφορά, για όλες τις θρησκευτικές τελετές, τις εικόνες τους και τα σύμβολά τους, τότε μέσα από αυτή την αμφιβολία έρχεται η καθαρότητα της βεβαιότητας. Όταν υπάρξει καθαρό εσωτερικό κοίταγμα σε βάθος, μέσα στη βία για παράδειγμα, αυτό ακριβώς το κοί¬ταγμα σε βάθος εξαφανίζει όλη τη βία. Αυτό το κοίταγμα σε βάθος γίνεται έξω από τον εγκέφαλο, αν μπορεί να το πει έτσι κανείς. Δεν ανήκει στο χρόνο. Δεν ανήκει στις αναμνήσεις ή στη γνώση, κι έτσι αυτό ακριβώς το κοίταγμα σε βάθος και η δράση του, αλλάζει τα ίδια τα κύτταρα του εγκεφάλου. Αυτό το κοίταγμα σε βάθος είναι πλήρες και από αυτή την πληρότητα μπορεί να υπάρξει λογική, πνευματικά υγιής, ορθή δράση.
Όλη αυτή η κίνηση από το να παρατηρείς και να ακούς μέχριhttp://www.blogger.com/img/blank.gif τον κεραυνό του κοιτάγματος σε βάθος, είναι μία μόνο κίνηση• δεν είναι πλησίασμα βήμα βήμα. Είναι σαν γρήγορο βέλος. Μόνο αυτό το κοίταγμα σε βάθος μπορεί να ξεδιαμορφώσει το μυαλό, όχι οι προσπάθειες της σκέψης που σημαίνουν πάρσιμο απόφασης αφού δεις την αναγκαιότητα κάποιου πράγματος• τίποτα τέτοιο δεν πρόκειται να φέρει ολοκληρωτική απελευθέρωση από τη διαμόρφωση. Όλη η ιστορία είναι θέμα χρόνου και τελειώματος του χρόνου. Ο άνθρωπος είναι δεμένος με το χρόνο κι αυτό το δέσιμο με το χρόνο το κάνει η κίνηση της σκέψης. Όπου, λοιπόν, υπάρχει τέλειωμα της σκέψης και του χρόνου, υπάρχει ολικό εσωτερικό κοίταγμα σε βάθος. Μόνο τότε μπορεί να ανθίσει το μυαλό. Μόνο τότε μπορείς να έχεις πλήρη σχέση με το νου.
Κρισναμούρτι “Εις εαυτόν” εκδ.Καστανιώτηπηγή insite
